چروک پوست و روش مقابله با پیری پوست:
پوست انسان بعنوان سدی عمل میکند که قسمت های داخلی بدن را از محیط پیرامون آن جدا میکند.پوست علاوه بر نقش محافظتی در مقابل میکروارگانیسم های خارجی و نگهداری آب بدن نقش مهمی در زیبایی انسان ایفا میکند.
ظاهر زیبا و جذاب نقش مثبتی بر روی رفتار و منش اجتماعی افراد و هم چنین کارایی آنها در محیط کار دارد.
روند پیری یا ایجینگ اندام های بدن بلافاصله بعد از تولد انسان شروع میشود و پوست انسان هم از این قاعده مستثنی نیست و به مرور زمان دچار پیری می شود.با توجه به اینکه حجیم ترین بخش تشکیل دهنده بدن انسان پوست میباشد لذا اثرات افزایش سن انسان روی پوست بوضوح خود را نمایش میدهدکه همان پیری پوست است.
به همین دلیل اغلب مردم به ویژه خانم های بالغ مبالغ قابل توجهی روی لوازم آرایشی و دارویی هزینه میکنند که ایجینگ یا روند پیری پوست را به تعویق انداخته و یا معکوس می نماید.پیری پوست یا ایجینگ تحت تاثیرهم عوامل داخلی و هم عوامل خارجی ایجاد میشود.پیری داخلی یک فرآیند اجتناب ناپذیر است که منجر به خشکی و نازک شدن پوست ،خطوط ریز و در نهایت آتروفی پوست میشود.در حالیکه عوامل خارجی شامل فاکتورهای محیطی نظیر آلودگی ،سیگار،تغذیه نامناسب و تماس با نور آفتاب است که منجر به ایجاد خطوط عمیق و چروک های عمیق پوست،از بین رفتن انعطاف پذیری پوست و شل شدن پوست و ظاهر خشن پوست میشود که پیری نامیده می شود.لازم به ذکر است که بصورت قابل توجهی تماس طولانی مدت با اشعه نورآفتاب که بعنوان یک عامل خارجی پیری در نظر گرفته میشود بعنوان فتوایجینگ یا پیری ناشی از آفتاب نامیده میشود.
در این مقاله سعی بر این است که تغییرات ایجاد شده در پوست هنگام افزایش سن و پیری پوست و روش های مقابله با ایجینگ یا پیری پوست شرح داده شود:
تغییرات پوست هنگام افزایش سن یا پیری:
در صورت تماس مستقیم با هوا پوست نه تنها مستعد ابتلا به پیری داخلی میباشد بلکه همچنین به صورت افزاینده ای دچار پیری ناشی از عوامل خارجی میشود و این پدیده با تغییرات فنوتایپیک در سلولهای پوست همراه با تغییرات در عملکرد و ترکیبات ماتریکس خارج سلولی نظیر کلاژن،الاستین و پروتئوگلیکان هایی میباشد که جهت حفظ قوام و انعطاف پذیری پوست و هیدراته بودن پوست ضروری هستند.
تغییرات درم در صورت مبتلا شدن به پیری داخلی:
پیری ناشی از عوامل داخلی پوست فرآیندی است که ناشی از تغییرات فیزیولوژیک پوست به مرور زمان میباشد. پیری مناطق محافظت شده از آفتاب مثلا قسمت داخلی بازو عمدتا به دلیل تغییرات متابلیک یا ژنتیکی داخلی ایجاد میشود.در حالیکه پیری مناطق در معرض آفتاب علاوه برعوامل فوق بصورت افزاینده ای تحت تاثیر فاکتورهای خارجی بویژه اشعه ماوراءبنفش نور آفتاب می باشد.
در صورتی که پیری پوست ناشی از عوامل داخلی باشد از لحاظ بافت شناسی بیشترین تغییرات مربوط به تغییرات سلولهای لایه بازال پوست میباشد. تحقیقات نشان داده که با افزایش سن و پیر شدن پوست تکثیر سلولهای لایه بازال پوست کاهش می یابد.این امر منجر به نازک شدن لایه اپیدرم و کاهش سطح تماس بین درم واپیدرم می شود که در نتیجه سطحی که مواد غذایی رابه اپیدرم .میرساند کاهش یافته و در نهایت تکثیر سلولی در لایه بازال کاهش میابد.این فرآیند کاهش توانایی تکثیر سلولها شامل کراتینوسیت ها،فیبرو بلاستها و ملانوسیت ها پیری سلولی نامیده میشود.
لازم به ذکر است که حتی پوستهای محافظت شده از آفتاب در آفراد با سن بالاتر علاوه بر اینکه دارای تعداد کمتری از فیبروبلات هاو ماست سل ها
نسبت به پوست جوان محافظت شده از آفتاب می باشد بلکه میزان فیبرهای الاستیک و کلاژن کمتری هم دارد.
گزارش شده است که تولید تیپ 1 پروکلاژن در پوست پیرشده ناشی از عوامل داخلی کاهش می یابد.احتمالا یکی از دلایل آن به این دلیل است که کاهش TGF-B،باعث کاهش فاکتورهای رشدبافتی شده که بعنوان تنظیم کننده کلاژن نامیده میشود.
علاوه براینها شواهد نشان میدهدکه در پوست های دچار پیری شده با منشا داخلی نه تنها اجزای ماتریکس خارج سلولی فیبری شامل الاستین ،فیبرین و کلاژن کاهش می یابد بلکه اولیگوساکاریدها هم کاهش می یابند که در نهایت منجر به کاهش قابلیت نگهداری آب توسط پوست و ظاهر پیر می شود.
تغییرات با منشاء خارجی:
در سال 1969برای اولین بار اعلام شد که علاوه برعوامل داخلی، عوامل خارجی نظیر اشعه ماوراءبنفش آفتاب میتواند باعث پدیده ایجینگ یا پیری شود.
تماس مستقیم بانور آفتاب به تنهایی مسئول 80 درصد پیری پوست صورت است.برخلاف لایه اپیدرم نازک تر در پوست دچار پیری با منشاء داخلی ،در پوست دچار ایجینگ یا پیری ناشی از مواجه با منشاء خارجی اپیدرم ضخیم می شود.
علاوه برآنها در پوست دچار پیری شده از آفتاب که فتوایجد یا پیر شده در اثر آفتاب نامیده میشود،تجمع بافت های غیرطبیعی الاستیک در درم .دیده میشود که به آن الاستوزیس ناشی از آفتاب گفته میشود.
علاوه براینها باافزایش سن ،خون رسانی عروقی کاهش می یابد که از دلایل آن میتوان به اختلالات اندو تلیوم عروق اشاره نمود.
تئوری های مختلفی جهت توضیح دلایل پیری پوست وجود دارد که از جمله آن پیری سلولی ،کاهش قدرت بازسازی دی ان ای سلولی و استرس اکسیدایتو و افزایش کروموزوم های غیر طبیعی سلولها و التهاب مزمن وغیره می باشد.
استرس اکسیدایتو:
رادیکالهای آزاد اکسیژن نقش اساسی در ایجاد تغییرات ماتریکس خارج سلولی هم در پیری با منشاء داخلی و هم فوتو ایجبینگ یا پیری «اشی از آفتاب ایفا می کنند.براثر تابش اشعه ماوراءبنفش کروموزوم های سلولی انرژی جذب کرده و تولید فرآورده های اکسیداتیو و رادیکال آزاد اکسیژن می کنند،درنهایت این فرآیند ازطریق یک سری فرآیندهای پیچیده منجر به کاهش تولید کلاژن پوست و ایجاد پیری پوست ناشی از آفتاب یا فوتوایجینگ می شود.
آسیب سلولیDNA :
تماس مداوم پوست با اشعه ماوراءبنفش باعث اسیب دی ان ای سلولهای پوست و جهش های ژنتیکی و در نهایت پیری زودرس پوست و هم چنین سرطان پوست میشود.مطالعات بسیاری نشان میدهند که استفاده از ضدآفتاب ،دی ان ای سلولی را محافظت کرده و باعث محافظت پوست در مقابل سرطان های پوستی نظیر ملائوما و سکواموس سل کارسینوما می شود.
جهش سلولی:
جهش های سلولی ایجادشده توسط تابش اشعه آفتاب میتواند باعث انواع مختلف بیماری های ارثی شود که از طریق ژنها به نسلهای بعدی منتقل میشوند و میتوانند به صورت پیری زودرس پوست،آتروفی پوست و اسکلروزو آلوپسی و نازک شدن موو خاکستری شدن مو خودرا نشان بدهند.
پیری التهابی:
التهاب خفیف مداوم و مزمن بعنوان یک عامل مشخصه مهم ایجاد پروسه ایجینگ شناخته میشود.به این پدیده پیری التهابی گفته میشود.این پدیده نقش اساسی در شروع و پیش رفت بیماری های وابسته به سن نظیر دیابت تیپ 2 ،بیماری آلزایمر و بیماری های قلبی و عروقی و ضعف و سستی،پوکی استخوان و پیری پوست دارد.
بطور خلاصه تابش اشعه ماوراءبنفش استرس اکسیدایتور در سلولهای اپیدرم فعال میکند که منجر به آسیب سلولی با چربی های اکسید شده میشود.این چربی ها و سلول های آسیب دیده توسط سیستم ایمنی بدن شناسایی شده و التهاب ایجاد میکند.
این التهاب ،سلولهای التهابی نظیر ماکروفاژها را به سوی خود جذب کرده تا سلولها و لیپیدهای آسیب دیده را از بدن حذف کنند.ماکروفاژهای فعال شده موادی ترشح میکنند که باعث کاهش ماتریکس خارج سلولی میشود.تماس های مداوم با اشعه ماوراءبنفش درنهایت میتوانند از طریق فعال کردن مداوم ماکروفاژها و آزاد کردن واسطه های التهابی و رادیکال آزاد اکسیژن موجب آسیب درم،اپیدرم و حتی مفاصل بشود.
آنتی اکسیدان ها
آنتی اکسیدان ها می توانند پدیده پیری پوست را از طریق کاهش رادیکال های آزاد تشکیل شده در طی واکنش های اکسیداتیو به تعویق بیندازنند.همانطور که قبلا گفتیم رادیکال های آزاد میتوانند باعث تولید موادی شوند که در نهایت میتوانند باعث تجزیه کلاژن و پیری پوست شوند. این فرآیند توسط آنتی اکسیدان هایی نظیر ویتامین ث ،ویتامین ایی و یا آنزیم های آنتی اکسیدان نظیر سوپر اکسید دسموتاز و کاتالاز و گلوتاتیون پراکسید و کوآنزیم کیو 10 به تعویق بیفتد.کیو 10 به عنوان اکسیر ضد پیری شناخته می شود.
بعضی گیاهان به عنوان منابع طبیعی آنتی اکسیدان ها و ضد پیری استفاده میشوند : نظیرچای سبز و الوئه ورا .اپی گالوکاتشین گالات که یک نوع کاتیشن در چای سبز است پدیده پیری پوست را از طریق تحریک گیرنده های.فاکتور رشد اپیدرم به نعویق می اندازد که این آزمایش در موش ها انجام شده و موش هایی که چای سبز به آنها داده شده قوام پوست بهتری داشتند.
علاوه براین ان استیل سیستئین ،پیش ساز آنتی اکسیدان گلوتاتیون که در درمان اختلالات نورولوژیکی غیرعروقی استفاده میشود ، تولید بافت های جدید وابسته به سن را کاهش می دهد.
لذا امید به این است که در آینده از آن در فرآورده های آنتی ایجینگ استفاده میشود.با این وجود قابل توجه است که بعضی از محققان براین باورند که ساپلمنت ها و مکمل های آنتی اکسیدان هیچ گونه اثرپیشگیری روی بیماری های مزمن نداشته و مصرف مقادیر زیاد مکمل های بتاکاروتن و ویتامین آ و ویتامین ایی میتوانند مضر باشند وحتی اثرات زیان آور تولیدکنند .به خصوص در جمعیت هایی که از نظر تغذیه مشکلی ندارند و مقادیر متناسب آنتی اکسیدانها از طریق رژیم غذایی آنها تامین می شود نه از طریق مکمل های مختلف به شکل قرص و کپسول.
هدف از درمان با آنتی اکسیدان ها هومئوستازی یا هم استایی اکسیژن بجای حذف کامل اکسیدان ها است.زیرا آنها عملکرد فیزیولوژیک خودرادارند.
بنابراین در موارد ضروری پزشک شرایط بیمار را از لحاظ نیاز به آنتی اکسیدان ارزیابی می کند .حذف همه رادیکال های اکسیژن خیلی مقبول نیست.
هدف از درمان با آنتی اکسیدان ها در درمان ابجینگ حتی پیری پوست رساندن سطح رادیکال های آزاد به سطح سلول های طبیعی است.
درمان با سلولهای بنیادی یا استم سل ها
جایگزینی سلولهای بنیادی استم سل یک درمان امیدبخش برای مقابله با پیری پوست است.تزریق بافت چربی هم میتواند حجم و هم ظاهر پوست را بهبود دهد.آزمایشات نشان داده است که استم سل های گرفته شده از بافت چربی میتواند منجر به بازسازی بافت چربی شودو در افراد با متوسط سن 50سال و بالاتر حجم پوست را بهبود بخشد (جهت درمان پیری و جوانسازی پوست استفاده می شود.) . از دلایل آن می توان به این اشاره کرد که سلولهای استم سل یا بنیادی بافت چربی یک سری فاکتورهای رشدتولید میکنندکه در نهایت میتوانند بافت های جلدی اطراف وسلولها راتحت تاثیر قرار داده و به جوانسازی پوست دجار پیری منجر شود.
ریتینوئیدها:
ریتینوئیدها ازلحاظ شیمیایی شبیه ویتامین آ هستند و ترتینوئین اولین ریتینوئیدی هست که جهت مصارف کلینیکی در پیشگیری و درمان پیری پوست ثابت شده است.مصارف موضعی ریتینوئید مانع تجزیه کلاژن میشود و در نهایت ضخامت اپیدرم و فیبرهای پوستی افزایش میابد.لازم به ذکر است که ریتینوئیدها حتی در درمان پیری ناشی از عوامل داخلی پوست موثراست.
درمان های جایگزین هورمونی:
هورمون تراپی علاوه برمصرف در درمان علائم ناشی از مونوپوزیا یائسگی می تواند بعنوان یک عامل به تاخیر انداختن پروسه افزایش سن استفاده شود.
هورمون تراپی ضخامت پوست ،مقدار کلاژن و قوام پوست و همینطور رطوبت پذیری پوست را بهبود می بخشد.با این وجود نباید از احتمال خطرافزایش ریسک ابتلا به سرطان پستان غافل شد.
رژیم غذایی:
بهترین استراتژی در این زمینه جلوگیری از گلیکاسیون پروتئین ها است.گلیکاسیون با مصرف مواد قندی و سرخ کردنی ها افزایش می یابد.بنابراین مصرف غذاهای کم شیرین و آب پز شده یا بخارپزشده، تولید پروتئین هایی که دچار گلیکاسیون میشوند و دلیل پیری هستند را کاهش میدهد.در آینده کشف داروهایی که توانایی حذف گلیکاسیون پروتئین ها را داشته باشند می تواند به عنوان یک کشف و پیشرفت چشمگیر جهت درمان پیری در نظر گرفته شود.
بعضی دانشمندان معتقدندکه بعضی از گونه های گیاهی نظیر دارچین،شبدر،پونه کوهی و فلفل رنگی میتوانند روند گلیکاسیون را کند کنند.بعضی ترکیبات نظیر عصاره سیر،زنجبیل،آلفا لیپوئیک اسید و فلاوونوئید هایی نظیر کاتشین های موجود در چای سبز،نیاسینامید،پیریدوکسیل و سلینوم و ریبوفلاوین، روی و منگنز هم روند گلیکاسیون پروتئین ها نظیر کلاژن را کند می کنند.
لازم به ذکراست که ویتامین هایی نظیر A،C،E،.D. و همینطور چای سبز علاوه برمکانیسم های ذکر شده با خاصیت ضدالتهابی که دارند میتوانند در کند کردن روند پیری موثرباشند. با وجود همه موارد ذکر شده در بالا همچنان جهت جلوگیری از پیری پوست ،پیشگیری از پیری ناشی از عوامل خارجی میتواند بهترین گزینه باشد.زیرا همچنان پیری پوست با تغییر ات درم شروع می شود و رساندن کرم های موضعی و ترکیبات آنتی ایجینگ یا ضد پیری به موضع کار راحتی نیست.
ترجمه :دکتر گلاله شیخی
موسس و مسئول فنی داروخانه آنلاین دکتر شیخی
منبع:
https://www.ncbi.nim.nih.gov/ pmc/articles/pmc6047276